اصطلاحات حمل‌ و نقل بین‌المللی که باید بشناسید

از جابه‌جایی کالاها و مواد خام گرفته تا رفت‌وآمد شهروندان، همه‌وهمه به طور مستقیم یا غیرمستقیم به سیستم‌های حمل‌ونقل وابسته هستند. حمل‌ونقل بین‌المللی نیز به انتقال کالا یا مسافر از یک کشور به کشور دیگر گفته می‌شود که می‌تواند از طریق هوایی، زمینی یا دریایی انجام گیرد. در تجارت و حمل‌ونقل بین‌المللی، اصطلاحات و واژه‌های خاصی وجود دارند که نقش کلیدی در شفاف‌سازی مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌های فرایند انتقال کالا ایفا می‌کنند. این اصطلاحات که به «اینکوترمز» (Incoterms) شهرت دارند، توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) تدوین و استاندارد شده‌اند.

در حمل‌ونقل بین‌المللی، سرویس‌های خاصی همچون فریت بار، کارگو، پست اکسپرس بین‌المللی و… نیز وجود دارند که به‌منظور استانداردسازی و تسهیل فرایندهای حمل‌ونقل بار استفاده می‌شوند.

 از ارسال محموله‌های تجاری گرفته تا ارسال اقلام شخصی، آگاهی از این روش‌ها و اصطلاحات حمل‌ونقل بین‌المللی ضروری است. آشنایی با این اصطلاحات به‌خصوص برای هر فعال بازرگانی که قصد ورود به حوزه واردات و صادرات را دارد، ضروری است. در غیر این صورت، ممکن است در طول فرایند حمل‌ونقل بین‌المللی با مشکلات و چالش‌های متعددی روبرو شوند.

در این مقاله سعی خواهیم کرد تا عامیانه‌ترین و پرکاربردترین اصطلاحات مربوط به حمل‌ونقل بین‌المللی را بررسی و تشریح کنیم تا مخاطبان با این اصطلاحات در انجام معاملات و فرایندهای حمل‌ونقل بین‌المللی خود آشنا باشند.

اصطلاحات حمل و نقل بین المللی حمل بارهوایی

در عصر حاضر، حمل‌ونقل هوایی سریع‌ترین روش برای ارسال بار در سراسر جهان محسوب می‌شود. هواپیماها مسئول انتقال 30 درصد از کالاهای جهانی در وزن و 65 درصد از کالاهای جهانی در ارزش است. این روش به شکلی گسترده برای ارسال بارهای سبک و حساس مورد استفاده قرار می‌گیرد، مانند قطعات الکترونیکی، اسناد حقوقی و داروها.

سرعت بالا و امکان دسترسی به مناطق دورافتاده و دشوار، دو ویژگی کلیدی حمل‌ونقل هوایی هستند که آن را به اولین انتخاب خیلی از شرکت‌ها و افراد تبدیل کرده است. واضح است که اگر حوزه تخصصی کار شما واردات و صادرات، آشنایی با اصطلاحات تخصصی حمل‌ونقل هوایی یک ضرورت است، نه صرفاً یک امتیاز. برخی از اصطلاحات مهم در این روش ارسال بار عبارت‌اند از:

Air Waybill

• این سند (بارنامه حمل‌ونقل هوایی) به‌عنوان قرارداد یا مدرک حمل‌ونقل بار هوایی بین فرستنده بار و شرکت هواپیمایی در نظر گرفته می‌شود.
• در این سند اطلاعات مهمی از جمله اطلاعات فرستنده، گیرنده، مبدأ و مقصد، وزن و ابعاد بار، نوع محموله و سایر جزئیات حمل‌ونقل درج می‌شود.
• بارنامه حمل‌ونقل هوایی به‌عنوان سند مالکیت بار و مدرک تحویل در مقصد شناخته می‌شود.

 Booking

• به معنی رزرو، قبل از ارسال بار، شرکت هواپیمایی بر اساس مشخصات بار (نوع، وزن و ابعاد) بخشی از ظرفیت هواپیما را به آن اختصاص می‌دهد.
• این رزرو ظرفیت به «بوکینگ» معروف است و به‌عنوان تضمین جای بار در هواپیما عمل می‌کند.
• بوکینگ باید به‌موقع و منطبق با زمان ارسال بار انجام شود.

Consignee

• به معنی گیرنده، فردی یا شرکتی است که نام او به‌عنوان گیرنده بار در اسناد درج می‌شود.
• محموله باید در مقصد به این شخص یا نماینده او تحویل داده شود.
• Consignee مسئول دریافت و ترخیص بار در مقصد است.

Valuable Cargo

• به معنی بار ارزشمند، باری که به دلیل ارزش مادی یا معنوی بالا نیاز به رعایت ضوابط و مقررات ویژه‌ای برای حمل و نگهداری دارد.
• مانند اشیای قیمتی، طلا، آثار هنری و فرهنگی و سایر محموله‌های با ارزش بالا.
• این نوع بارها نیازمند بسته‌بندی، بیمه و حفاظت‌های خاص هستند.

Embargo (ممنوعیت حمل‌ونقل)

• شرایطی که طی آن شرکت‌های هواپیمایی از حمل کالاهای خاصی خودداری می‌کنند، به دلایلی مانند محدودیت وزن، ابعاد یا محتوای کالا.

Freight Forwarder (کارگزار حمل‌ونقل)

•  شرکتی که مسئولیت هماهنگی و سازماندهی فرایند حمل‌ونقل کالا از نقطه مبدأ تا مقصد نهایی را برعهده می‌گیرد.

IATA (انجمن حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی)

• سازمان بین‌المللی که استانداردهای حمل‌ونقل هوایی را تعیین و نظارت می‌کند.

DGR (مقررات حمل‌ونقل کالاهای خطرناک)

• مجموعه قوانین و ضوابطی که برای حمل‌ونقل ایمن کالاهای خطرناک در حمل‌ونقل هوایی تدوین شده است.

پست اکسپرس بین‌المللی

• این سرویس، سریع‌ترین روش ارسال مرسولات پستی بین‌المللی است که توسط اداره پست کشورها انجام می‌شود و به مشتریان امکان می‌دهد تا مرسولات خود را در سریع‌ترین زمان ممکن به مقصد برسانند.

آگاهی و توانایی استفاده از این اصطلاحات به شیوه‌های مختلف از جمله در مکاتبات، مذاکرات و تصمیم‌گیری‌ها، موجب هماهنگی بیشتر و  عملکرد موفق‎تر در زمینه ارسال بار  به مقصد خواهد شد. 

اصطلاحات حمل‌ و نقل بین المللی جاده‌ای

در سراسر جهان، حمل‌ونقل زمینی همچنان به‌عنوان یکی از رایج‌ترین روش‌های ارسال بار شناخته می‌شود. با گسترش شبکه‌های جاده‌ای و بزرگراه‌ها، دسترسی به مناطق مختلف و انتقال بار به‌راحتی انجام می‌گیرد. اما در کنار این مزایا، چالش‌های مختلفی نیز بر سر راه فرایند حمل‌ونقل جاده‌ای وجود دارد.

یکی از موانع اصلی در این حوزه، بوروکراسی پیچیده و مدارک متعدد موردنیاز برای انجام یک پروسه حمل‌ونقل موفق است. از بارنامه‌ها و ترخیصیه‌ها گرفته تا انواع مجوزها و مدارک، هر کدام از این اصطلاحات حمل‌ونقل بین‌المللی به نوبه خود فرایندی زمان‌بر و پر دردسر را بر دوش رانندگان و شرکت‌های حمل‌ونقل قرار می‌دهند.

اگر قصد استفاده از حمل‌ونقل جاده‌ای را برای ارسال و انتقال کالا دارید، بهتر است با اصطلاحات مرتبط با این صنعت تا حدودی آشنا باشید. از جمله این اصطلاحات:

واحدهای حمل‌ونقل

• واحدهای حمل‌ونقلی شامل انواع کامیون‌ها، تریلی‌ها و وسایل نقلیه موتوری هستند که برای جابه‌جایی کالاها و محموله‌ها به مقاصد مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرند.

مراکز بارگیری

• مراکز بارگیری، مکان‌هایی هستند که در آن‌ها بارها توسط چند شرکت حمل‌ونقل گردآوری و بارگذاری می‌شوند. این مراکز اغلب در نقاط استراتژیک و حساس زنجیره تأمین قرار دارند.

اسناد حمل

• هر محموله برای ارسال نیازمند اسناد رسمی است که حاوی اطلاعات مربوط به بار و شرایط حمل‌ونقل آن است. این اسناد به‌عنوان مدارک قانونی شناخته می‌شوند.

ناوگان حمل‌ونقل

• ناوگان حمل‌ونقل به مجموعه وسایل نقلیه‌ای گفته می‌شود که یک شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی برای جابه‌جایی کالاها و محموله‌ها در اختیار دارد و متعلق به آن شرکت است.

مجوز ترخیص یا ترخیصیه

• مجوز ترخیص، سندی است که دریافت‌کننده محموله باید بر اساس اطلاعات آن به گمرک مراجعه کرده و برای ترخیص بار خود اقدام کند. این سند بر اساس قوانین و مقررات مشخص شده صادر می‌شود.

اصطلاحات حمل‌ و نقل بین المللی دریایی

حمل‌ونقل بین‌المللی دریایی یکی از بهترین گزینه‌ها برای ارسال محموله‌های بزرگ با حجم بالا و با قیمت اقتصادی است. از مزایای حمل‌ونقل دریایی هزینه‌های پایین‌تر، بارگیری و تخلیه آسان‌تر و ظرفیت حمل بالاتر است که سبب شده بسیاری از تجار، به‌ویژه برای ارسال کالاهای حجیم و سنگین به نقاط دوردست جهان، از حمل‌ونقل دریایی استفاده کنند. اصطلاحات مهم در حمل‌ونقل دریایی عبارت‌اند از:

بارنامه دریایی (Bill of Lading)

•  یک سند مهم برای حمل بار دریایی که شامل جزئیات محموله، شرایط حمل و تحویل آن است.

کشتی باری (Cargo Ship)

•  کشتی مخصوص حمل بار تجاری.

کشتی کانتینری (Container Ship)

•  کشتی مخصوص حمل کانتینرها.

بندر (Port)

•  محلی که کشتی‌ها می‌توانند در آن پهلوگرفته و محموله‌ها بارگیری و تخلیه شود.

خط کشتیرانی (Shipping Line)

•  شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات حمل‌ونقل دریایی.

بیمه باری (Cargo Insurance)

•  بیمه‌ای که برای پوشش ریسک‌های احتمالی در طول حمل‌ونقل کالا توسط کشتی ارائه می‌شود.

کشتی‌های فله بر (Bulk Carriers)

•  کشتی‌هایی که برای حمل محموله‌های فله مانند غلات، سنگ‌آهن، زغال‌سنگ و… طراحی شده‌اند.

کشتی‌های تانکر نفتی (Oil Tankers)

•  کشتی‌هایی که برای حمل نفت خام و فرآورده‌های نفتی طراحی شده‌اند.

کشتی‌های دارای یخچال (Reefer Vessels)

•  کشتی‌هایی که برای حمل کالاهای فاسدشدنی مانند میوه، سبزیجات و گوشت طراحی شده‌اند.

کشتی‌های Ro-Ro

•  کشتی‌هایی که برای حمل وسایل نقلیه مانند اتومبیل، کامیون و ماشین‌آلات طراحی شده‌اند.

در پایان

موارد ذکر شده در این مقاله تنها بخش کوچکی از اصطلاحات حمل‌ونقل بین‌المللی بودند که در تمامی امور مربوط به حمل‌ونقل کالا، ترانزیت و واردات و صادرات کاربرد دارند. آشنایی با این اصطلاحات برای همه دست‌اندرکاران این حوزه اعم از تجار، شرکت‌های بازرگانی، رانندگان و… الزامی است. جهت کسب اطلاعات تکمیلی در خصوص سایر اصطلاحات تخصصی حمل‌ونقل بین‌المللی و همچنین دریافت مشاوره و راهنمایی در زمینه امور مربوط به حمل‌ونقل بین‌المللی، با کارشناسان ما در سپکس تماس بگیرید. همکاران ما آماده پاسخگویی به سؤالات شما هستند.

سؤالات متداول